Επιδρομές και καταστροφές των βαρβάρων στην Αμφίπολη

 

Ερείπια των τειχών της Αμφίπολης
ΠΗΓΗ wikipedia.org

Ο ρόλος της Αμφιπόλεως στην ιστορία ήταν πολύ μεγάλος. Για την κατάληψή της στους αρχαίους χρόνους δόθηκαν πολλές μάχες και θυσιάστηκαν χιλιάδες άνδρες. Έγινε το μήλον της έριδος και θέατρο πολεμικών επιχειρήσεων πρώτα και Θρακών, μετά των Αθηναίων, των Σπαρτιατών, των Μακεδόνων, των Χαλκιδέων και τέλος των Ρωμαίων. Ήταν το μεγαλύτερο στρατιωτικό, πολιτικό, οικονομικό, πολιτιστικό και νομισματικό κέντρο της Μακεδονίας στην ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή. Λόγω της επίκαιρης θέσεως και των πολλών πλεονεκτημάτων της λεηλατήθηκε και καταστράφηκε πολλές φορές. Πολλές καταστρεπτικές επιδρομές έγιναν κατά καιρούς στη Μακεδονία από τους Σκορδίσκους, τους Γαλάτες, τους Μαίδους, τους Δάρδανους και τους Θράκες. Η Αμφίπολη υπήρξε ο στόχος πολλών ληστρικών επιδρομών βαρβάρων λαών. Υπέστη τις παρακάτω καταστροφές:
α) Ρωμαίοι. Οι Ρωμαίοι πρώτοι από όλους, όπως αναφέραμε στο προηγούμενο κεφάλαιο, λεηλάτησαν τους θησαυρούς της Αμφιπόλεως. Τους μετέφεραν στη Ρώμη για να τελέσουν με μεγαλοπρέπεια το θρίαμβο της νίκης τους.
β) Γαλάτες. Μεγάλη καταστροφή, κατά το επίγραμμα του Θεσσαλονικέως ποιητή Αντιπάτρου, υπέστη η Αμφίπολη από τους πειρατές επιδρομείς Γαλάτες στην εποχή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Καίσαρα Αυγούστου (64-14 π.Χ.). Οι Γαλάτες κατέστρεψαν τη Σαμοθράκη και κυρίεψαν περισσότερες από τετρακόσιες πόλεις στο Αιγαίο.
γ) Θράκες. Οι Θράκες κατέστρεψαν την Αμφίπολη στον πόλεμο του Μιθριδάτη ΣΤ’ με τους Ρωμαίους το 87-85 π.Χ., όταν καταλήφθηκε από το γιο του Αριαράθη. Τότε επαναστάτησαν οι Θράκες κατά των Ρωμαίων. Στίφη Θρακών κατέλαβαν την Αμφίπολη και κατέστρεψαν τα κτήριά της. Αυτό φαίνεται από τα θρακικά ονόματα που χάραξαν πάνω σε αρχιτεκτονικά τεμάχια των δημοσίων κτηρίων της Αμφιπόλεως.
Το 42-30 π.Χ. φρόντισε ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αύγουστος να την ανοικοδομήσει και να την οχυρώσει κατά το δυνατόν. Προς τιμήν του ονόμασαν τη σημαντικότερη πύλη της πόλεως «Πύλη του αυτοκράτορα Αυγούστου» και έστησαν  προ της κεντρικής  πύλης τον ανδριάντα τού θεοποιημένου και αποκαλουμένου σωτήρα και κτίστη της πόλεως αυτοκράτορα. Αποκαλύφθηκαν στην αρχαιολογική ανασκαφή δύο μαρμάρινα βάθρα, στα οποία, σύμφωνα με τις επιγραφές, ήταν τοποθετημένοι, δεξιά ο ανδριάντας του αυτοκράτορα Αυγούστου και αριστερά του ανθυπάτου Λεύκιου Καλπόρνιου Πείσωνα. Με την παρακμή του ρωμαϊκού κράτους η Αμφίπολη έγινε στόχος των βαρβάρων ληστρικών λαών. Αλλεπάλληλοι λαοί από βορρά, όπως οι Έρουλοι το 267 μ.Χ., οι Βησιγότθοι το 395 μ.Χ., οι Σλάβοι τον 7ο αιώνα, οι Νορμανδοί το 1185 μ.Χ., οι Βούλγαροι το 1202 μ.Χ. και οι Καταλανοί το 1307 μ.Χ. προέλασαν στη Μακεδονία και κατέστρεψαν πολλές φορές την Αμφίπολη.
δ) Έρουλοι. Οι Έρουλοι λεηλάτησαν τη Θράκη, τη Μακεδονία και τη Θεσσαλία. Προχώρησαν στη Αθήνα το 267 μ.Χ. και ισοπέδωσαν τη στοά του Αττάλου στην Αγορά. Γκρέμισαν και πολλά αξιόλογα μνημεία. Αυτοί, όπως αποδείχθηκε από τις αμερικανικές ανασκαφές στη Στοά του Αττάλου, επέφεραν το τέλος της αρχαιότητας των Αθηνών.
ε) Βησιγότθοι. Οι Βησιγότθοι, με αρχηγό τον Αλάριχο, προξένησαν το 395 μ.Χ. τρομερές καταστροφές από τις πόλεις που πέρασαν. Όταν έφθασαν στην Ελευσίνα κατέστρεψαν τα ογκώδη μάρμαρα των προπυλαίων του ναού και έσφαξαν τους τελευταίους ιερείς των ελευσίνιων μυστηρίων. Άλλοι αποδίδουν πάντως την καταστροφή στους Σαρακηνούς πειρατές, οι οποίοι από το 824-984 μ.Χ. με ορμητήριο τη Θάσο και τα άλλα νησιά του βόρειου Αιγαίου λεηλατούσαν και κατέστρεφαν τις πόλεις.
στ) Σλάβοι. Οι Σλάβοι τον 7ο με 8ο μ.Χ. αιώνα ολοκλήρωσαν τις καταστροφές πολλών ελληνικών πόλεων με τις αλλεπάλληλες ληστρικές επιδρομές τους. Κατά τη γνώμη διαφόρων ιστορικών η μεγαλύτερη καταστροφή της Αμφιπόλεως προήλθε από τους Σλάβους κατά τις επιδρομές τον 8ο και τον 9ο αιώνα. Γενικότερα, οι περισσότερες καταστροφές στη Μακεδονία προήλθαν από τους Σλάβους και τους Βουλγάρους. Η καταστροφική μανία τους συνεχίστηκε μέχρι και το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

ζ) Νορμανδοί. Οι Νορμανδοί, πριν την εξόντωσή τους το 1185 μ.Χ. στη μάχη του Δημητριτσίου από τους Βυζαντινούς, με στρατηγό τον Αλέξιο Βρανά, λαφυραγώγησαν και κατέστρεψαν την Αμφίπολη230.

 η) Βούλγαροι. Ο βασιλιάς των Βουλγάρων Ιωαννίτσης, το 1204 μ.Χ., ως επικεφαλής Βουλγάρων, Κουμάνων και Βλάχων, στο πέρασμά του για τη Θεσσαλονίκη ισοπέδωσε πολλές πόλεις της Θράκης και της Μακεδονίας. Μεταξύ των πόλεων της Ανατολικής Μακεδονίας πιθανολογείται ότι ήταν και η ξακουστή Αμφίπολη. Ανεφέρεται ότι στο νομό Σερρών λεηλάτησε την ύπαιθρο και κατέστρεψε την πόλη των Σερρών. Την κατάντησε σαν χωριό. Οδήγησε ως είλωτες πολλούς Σερραίους στις παραδουνάβιες χώρες231. Η πρώτη ολοκληρωτική καταστροφή των Σερρών έγινε από τον Βούλγαρο Ιωαννίτση232. Στα τέλη του 12ου μ.Χ. αιώνα τα τείχη της Αμφιπόλεως ήταν κατεστραμμένα και οι εχθροί την καταλάμβαναν εύκολα233.

 θ) Καταλανοί. Οι Καταλανοί δεν άφησαν τίποτε όρθιο στο πέρασμά τους το 1307 μ.Χ. Ο Ανδρόνικος ο νεότερος φρόντισε το 1341 μ.Χ. να κτίσει την πόλη από την αρχή. Το 1342 π.χ. καταλήφθηκε τούτη από τους Σέρβους, αλλά δεν γνωρίζουμε το μέγεθος των καταστροφών και των ζημιών που της προκάλεσαν234. Ο Καντακουζηνός (Β, 328C, Ι, 254, 8) αναφέρει στην ιστορία του τα εξής: «Αμφίπολιν δε την εν Στρυμόνι, πόλιν ελληνίδα, παλαιάν εκ πολλών ετών κατεσκαμμένη, αύθις ετείχισεν ο βασιλεύς και συνώκισε εκ των πέριξ πόλεων πέμψας αποικίας». Στον δυναστικό πόλεμο κατά τη διαμάχη Καντακουζηνού−Αποκαύκου χρησιμοποιήθηκε από τον δεύτερο το επίνειο της Αμφιπόλεως, η Ηιόνα, ως ναύσταθμος. Το 1373 μ.Χ. καταλήφθηκε από τον Τούρκο στρατηγό Γαζή Εβρενός.

Συμπέρασμα: Οι καταστροφές στην Αμφίπολη από τους διαφόρους εισβολείς έγιναν με τέτοια βαρβαρότητα ώστε να μην έχει μείνει σήμερα υψωμένο κανένα σημαντικό κτήριο ή μνημείο σ’ αυτήν την τόσο μεγάλη και λαμπρή πόλη της αρχαιότητας. Εκτός από το Λέοντα που αναστηλώθηκε, κανένα άλλο μνημείο, κανένα κτήριο, καμιά κολώνα δεν προσελκύει από μακριά το βλέμμα του επισκέπτη. Όλα ισοπεδώθηκαν. Ακόμη και τα ψηλά μακρά τείχη της καταχώθηκαν μέσα στη γη

Ιστορία του νομού Σερρών Ιστορία του νομού Σερρών κατά την Αρχαιότητα
Κυριάκος Παπακυριάκου